Miasto w edukacji przedszkolnej – jak wykorzystać książkę do rozmów o przestrzeni

Miasto to fascynująca przestrzeń pełna dźwięków, kolorów i różnorodnych kształtów. Już dla najmłodszych dzieci może być inspiracją do rozwijania wyobraźni, zdobywania wiedzy i rozumienia otaczającej rzeczywistości. A książka obrazkowa – dzięki swojej formie – jest idealnym narzędziem, by wprowadzić przedszkolaki w świat miejskiej przestrzeni i pomóc im oswoić to, co nowe czy niezrozumiałe.

Dlaczego warto mówić z dziećmi o mieście?

Mieszkanie w mieście to codzienność wielu rodzin. Już od najwcześniejszych lat dzieci uczą się funkcjonować w przestrzeni pełnej sygnałów ulicznych, tłumu ludzi, pojazdów i różnorodnych budynków. Dla dorosłych są to rzeczy powszednie, ale z punktu widzenia dziecka – mogą być one zarówno fascynujące, jak i przytłaczające.

Rozmowy o mieście pomagają:

• zbudować poczucie bezpieczeństwa, poprzez poznanie schematów i zasad panujących w przestrzeni miejskiej,
• rozwijać słownictwo związane z otoczeniem,
• kształtować orientację przestrzenną i rozumienie pojęć kierunkowych (np. na skrzyżowaniu, za rogiem, obok parku),
• wspierać postawy obywatelskie, ucząc o dbaniu o przestrzeń wspólną,
• wzmacniać więź z miejscem zamieszkania – co jest także ważne z punktu widzenia rozwoju tożsamości dziecka.

Z pomocą przychodzi książka obrazkowa, która – dzięki bogatym i nasyconym detalem ilustracjom – umożliwia wspólne odkrywanie świata miasta w bezpiecznych, edukacyjnych warunkach.

Książka obrazkowa jako przewodnik po mieście

Dzieci do ok. 7. roku życia są przede wszystkim myślicielami konkretno-wyobrażeniowymi. Oznacza to, że najlepiej rozumieją rzeczy, które mogą zobaczyć, dotknąć lub sobie wyobrazić. Książki obrazkowe oraz ilustrowane opowieści doskonale wspierają rozwój takich form poznania.

Wykorzystując ilustracje miast (prawdziwych i fikcyjnych), razem z dziećmi możemy:

• poznawać elementy zabudowy – budynki, ulice, przejścia dla pieszych, parki, mosty czy tramwaje,
• ćwiczyć rozumienie funkcji różnych miejsc – biblioteka, poczta, sklep, dworzec,
• oswajać wyzwania takie jak zagubienie się, hałas, tłum ludzi czy przechodzenie przez jezdnię,
• budować historie wokół codzienności – wyprawy do kina, drogi do przedszkola, obserwacji z okna.

Ilustracje często mają formę panoramicznych plansz, z których dziecko „czyta” elementy otaczającego świata, ucząc się jednocześnie jego organizacji przestrzennej.

Przestrzeń miejska w oczach dziecka

Dla dziecka miasto to zupełnie inna rzeczywistość niż dla dorosłego. Nie rozumie ono jeszcze w pełni funkcjonowania przestrzeni publicznej, obowiązujących norm społecznych czy kierunków poruszania się. Dlatego książka może stać się narzędziem do wspólnej rozmowy i nazywania miejskich doświadczeń.

Co może zaskakiwać dzieci?

1. Wielkość i intensywność miasta – hałas, duże ruchome pojazdy, tłumy.
2. Złożoność przestrzeni – różne typy budynków, często bez widocznego celu ich istnienia.
3. Nieprzewidywalność – światła zmieniające się na sygnalizatorze, znikający autobus, nowy baner reklamowy każdego dnia.
4. Zasady ruchu – które nas obowiązują, ale mogą wydać się dziecku absurdalne („Czemu nie mogę przejść, skoro nic nie jedzie?”).

Rozmowa na podstawie obrazów umożliwia:

• porządkowanie tej wiedzy,
• zadawanie pytań,
• opowiadanie o własnych doświadczeniach,
• wymyślanie możliwych scenariuszy, co np. zrobić, jeśli się zgubię.

Obraz jako narzędzie pracy z emocjami

Wielu rodziców i wychowawców zauważa, że nie zawsze łatwo mówić z dziećmi o trudnych sytuacjach, takich jak np. zgubienie się w sklepie czy niemożność znalezienia wyjścia z metra. Książka obrazkowa pozwala dzieciom oswoić potencjalne sytuacje zagrożenia w sposób empatyczny i bezpieczny. Zamiast straszyć lub nakazywać, obrazy i narracja wspierają autorefleksję, a czasem – śmiech i dystans.

Książkowe formy rozmów o mieście

Różne typy książek obrazkowych dają różne możliwości pracy z tematem miasta. Warto dobrać odpowiednią formę do potrzeb grupy lub konkretnego dziecka.

1. Książki typu "wyszukiwanki"

Obfitujące w detale ilustracje przedstawiające miejskie przestrzenie — pełne ludzi, pojazdów, sytuacji — pozwalają dziecku aktywne zaangażowanie w obserwację.

• Wspierają koncentrację i spostrzegawczość,
• uczą dokładnego analizowania obrazu,
• angażują do tworzenia własnych opowieści,
• rozwijają słownictwo, np. „prawy górny róg”, „na środku placu”, „idzie od sklepu do przystanku”.

2. Książki opowieściowe z ilustracjami

Narracyjne książki z bohaterem — dzieckiem mieszkającym lub poruszającym się po mieście — pomagają oswoić codzienność lub sytuacje problemowe (np. przeprowadzka, zgubienie się, silne emocje w przestrzeni miejskiej).

Dzięki utożsamieniu się z bohaterem dzieci łatwiej:

• rozumieją emocje związane z miejskimi doświadczeniami,
• odnajdują strategie radzenia sobie z trudnościami,
• dzielą się własnymi wspomnieniami i spostrzeżeniami.

3. Albumy tematyczne

Niektóre książki pokazują tematyczne wglądy w miasto: np. transport miejski, życie zawodowe mieszkańców, różne dzielnice.

Mogą być wykorzystane:

• jako punkt wyjścia do rozmowy o zawodach,
• do planowania wycieczek (np. „Gdzie w naszym mieście można znaleźć tramwaj?”),
• jako inspiracja do prac plastycznych lub makiet miasta.

Zabawy i aktywności inspirowane książką o mieście

Rozmowę o mieście można wzbogacić działaniami praktycznymi. Oto kilka inspiracji, jak połączyć czytanie z aktywnym uczeniem się:

Stwórzmy własne miasto!

• Zainspirowani książką wykonajcie makietę miasta z kartonu, pudełek, papierów. Można wspólnie zdecydować, gdzie będą sklepy, szkoły, urzędy, parki.
• Dziecko samo tworzy mapę swojego miasta, zaznaczając ważne punkty (np. dom, przedszkole, plac zabaw, sklep z ulubionymi lodami).
• Nazywajcie ulice, wymyślajcie historie mieszkańców czy zasady panujące w tej przestrzeni.

Obserwujemy prawdziwe miasto

• Po przeczytaniu książki wybierzcie się wspólnie na spacer tematyczny: poszukajcie elementów znanych z ilustracji (np. lampy uliczne, przystanek, kiosk).
• Porównujcie: który przystanek wygląda tak samo jak w książce? Co jest inne?
• Zbierajcie zdjęcia lub rysunki, by potem stworzyć własną książeczkę „Moje miasto”.

Odgrywamy miasto

• W zabawie teatralnej dzieci mogą wcielić się w role mieszkańców miasta: kierowcy, policjantki, bibliotekarki, dziecka w sklepie.
• Tworząc krótkie scenki, dzieci oswajają różne sytuacje oraz uczą się empatii i działania w grupie.
• Przez dramę i zabawę rozwijają kompetencje społeczne i językowe.

Miasto – przestrzeń bliska i różnorodna

Kiedy patrzymy na miasto oczami dziecka, dostrzegamy, jak bardzo ta złożona struktura może być pełna przygód, wyzwań i inspiracji. Z pomocą książek obrazkowych dajemy dzieciom nie tylko język do mówienia o otoczeniu, ale też odwagę, by to otoczenie rozumieć i współtworzyć.

Na wczesnym etapie edukacji nie chodzi o naukę trudnych pojęć urbanistycznych, ale o budowanie relacji z przestrzenią: poprzez obserwację, opowieści, poczucie przynależności. Przedszkolak, który zna swoją dzielnicę, wie, jak dojść na plac zabaw i rozumie, jaki znak oznacza przejście dla pieszych, zyskuje pewność siebie i poczucie sprawczości.

A dorosły, który prowadzi dziecko przez miejską przestrzeń z pomocą książki, pokazuje mu, że nawet najbardziej złożony świat można wspólnie zrozumieć, poznając go krok po kroku — obraz po obrazie, ulica po ulicy.

Perspektywa dorosłego – wspieranie i uważność

Wykorzystując książkę do rozmów o mieście, warto pamiętać, że dla dorosłego to także okazja do zatrzymania się i spojrzenia na znane miejsca inaczej.

• Czasem historia widziana oczami dziecka przypomina dorosłym o tym, co zostaje niezauważone: kolor fasady, zapach z piekarni, rytm przejeżdżającego tramwaju.
• Dla nauczyciela i bibliotekarza to szansa na budowanie kompetencji miejskich w przystępny sposób – przez wspólne czytanie, rozmowę, projektowanie przestrzeni w zabawie.
• To także okazja do wspólnego zastanowienia się: Jakie miasto pokazujemy dzieciom? Czy jest otwarte, dostępne, zachęcające?

Codzienność przedszkolaka to wyjątkowy czas intensywnego poznawania świata. Książka obrazkowa o mieście staje się tu nie tylko materiałem edukacyjnym, ale przestrzenią do opowieści, bliskości i zabawy. Warto sięgać po nią jak najczęściej – razem tworząc mapę dziecięcego rozumienia miasta.